کارکرد مولد و صادرات محور مناطق ویژه اقتصادی بندری در توسعه درون‌زای منطقه‌ای موردکاوی منطقه ویژه اقتصادی بندرامیرآباد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

چکیده

تعیین مناطق ویژه اقتصادی، بستری برای توسعه درون‌زای منطقه‌ای در حوزه‌های تاثیر آن‌ها است. برنامه‌ریزی برای تشکیل مناطق با مزیت نسبی، زمینه توسعه مبتنی بر تولید در خود مناطق است. هدف پژوهش حاضر تعیین نقش و تاثیر تولید درمنطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد و تاثیر آن بر توسعه منطقه‌ای به‌عنوان یک بندر نسل سوم است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و از روش توصیفی-تحلیلی بهره برده است. با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای تعیین شاخص‌های توسعه، تعیین و با روش‌های پیمایش، مصاحبه، بررسی داده‌های گمرک، عکس‌ها و برداشت‌های پژوهشگر، شاخص‌های شش‌گانه، ارزیابی و تحلیل شده است. نتایج حاکی از آن است که بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها به سمت فعالیت‌های واردات محور (انبار، مخازن و سیلو) رفته است. درحالی‌که بیشترین سهم اشتغال در بخش‌های تولیدی مانند صنایع چوب و مصالح ساختمانی است که این فعالیت‌ها ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه صادراتی نسبی بالایی دارند و علی‌رغم ظرفیت مناسب این فعالیت‌های صادراتی، تعداد کمتری از واحدهای سرمایه‌گذاری را دارند. برای خروج از وضعیت موجود و رونق تولید در منطقه رویکردهای جذب سرمایه‌گذاری‌های لازم در صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات باغی و دامی، ایجاد خوشه‌های صنعتی پشتیبان، توسعه صنایع تبـدیلی و تکمیلـی می‌تواند دنبال شود و دیپلماسی دریایی درراستای گسترش تعاملات تجاری اوراسیا و برنامه‌ریزی برای شکوفایی هرچه بیشتر واحدهای مولد صنعتی و کشاورزی مجاور منطقه ویژه را تقویت کند. با اولویت بخشی و تقویت فعالیت‌های مولد و صادرات محور منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد توسعه درون‌زا و تولیدمحور در منطقه بندری شمال کشور می‌تواند بیش از پیش محقق شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Productive and Exportive Function of Special Port Economic Zones for Endogenous Regional Development (Case study: Special Economic Zone of Amirabad Port)

نویسندگان [English]

  • Reza Kheyroddin 1
  • Mohamad hosein Ghadi 2
1 Associate Professor, Department of Urbanism, Iran University of Science and Technology, Tehran
2 MSc in Urban and Regional planning, Iran University of Science and Technology, Tehran
چکیده [English]

One of the ways to create regional development is to determine free and special economic zones. Planning in order to form regions with comparative advantages can lead to region self-production development. This study aims to determine the position and influence in Amirabad Port Special Economic Zone production and its influence as a third-generation port on regional development. This research is an applied research which uses the descriptive-analytical method. Development indicators have been determined using library sourcs, then, the six indicators were evaluated using interviews, observation, customs documents reviews and data, surveys, photographs, and researcher notes. The results show that most investments have moved towards imports-oriented (warehouses, reservoirs, and silos). Meanwhile, most employment in the manufacturing sectors like wood and construction materials industries, are export-oriented activities and include the lowest in terms of frequency. In order to leave the current situation and to boost production in special economic zones, strategies such as: attracting necessary investments in conversion and processing industries of horticultural and livestock products, creating supporting industrial clusters, developing conversion and complementary industries can be considered. Also strengthened maritime and trade diplomacy in order to expand Eurasian trade to extand as many industrial and agricultural units adjacent to the Special Zone as possible is considered. By prioritizing and strengthening the productive and export-oriented activities of the special economic zone of Amirabad port, endogenous and production-oriented development in the port area of the north of the country can lead to improvement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Endogenous development
  • production and exportation
  • special economic zones
  • Amirabadport

مراجع

  1. امیریان، فریدون (1397). تجارت غلات در بندر امیرآباد و نقش آن در اقتصاد سیاسی، تهران: انتشارات فرانما.
  2. پورتال اداره کل بنادر و دریانوردی بندر امیرآباد به آدرس: https://amirabadport.pmo.ir/
  3. پورتال سازمان بنادر و دریانوردی کشور به آدرس: https://www.pmo.ir/
  4. حاجی‌پور، شیما؛ مرادی، نرگس و فروحی، شبنم (1395). مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی (بسترها و الزامات، چالش‌ها و راهکارها). بررسی مسائل روز اقتصاد ایران، معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، بازرگانی، معادن و کشاورزی ایران.
  5. حافظ نیا، محمدرضا (1391). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
  6. خورشیدی، غلامحسین؛ حاجی‌پور، بهمن؛ عزیزی، شهریار و حنظل عیدانی، حمید (1396). طراحی و تبیین الگوی توسعه صادرات در مناطق آزاد تجاری ایران. پژوهشنامه بازرگانی، دوره 21، شماره 83، ص 35-65.
  7. خیرالدین، رضا؛ قادی، محمدحسین وکمالی، جواد (1400). تحلیل کارکرد تولیدی و صادراتی مناطق ویژه اقتصادی در توسعه درون‌زای سرزمین (موردپژوهی منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد مازندران). هفتمین همایش ملی معماری و شهرسازی در گذر زمان «برنامه‌ریزی و طراحی راهبردی فضایی در ایران»، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین.
  8. داده‌های گمرک منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد (1400).
  9. داده‌های دفتر سرمایه‌گذاری منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد (1400).
  10. ذاکری، زهرا و اسفندیاری کلوکن، مجتبی (1395). فرا تحلیل مطالعات مناطق آزاد، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  11. رضوانی، محمد‌رضا؛ فرجی سبکبار، حسنعلی؛ دربان آستانه، علیرضا و کریمی، سید هادی (1396). تحلیل نقش عوامل و شاخص‌های کیفیت محیطی موثر در برندسازی مقصدهای گردشگری روستایی. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری.
  12. سالنامه آماری استان مازندران (1397). سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مازندران، معاونت آمار و اطلاعات.
  13. طرح جامع بنادر بازرگانی نوشهر، انزلی و امیرآباد (1398). مهندسین مشاور دریابندر.
  14. قاضی‌زاده فرد، سیدضیاءالدین؛ دژپسند، فرهاد و فیاض، قربان (1387). معرفی شاخص‌های لازم برای ارزیابی عملکرد اقتصادی مناطق ویژه اقتصادی در کشور و الویت‌بندی آن‌ها. اولین همایش ملی توسعه فعالیت‌های اقتصادی، تهران، دانشگاه پیام‌نور.
  15. قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مصوب 29/9/1384 مجلس شورای اسلامی.
  16. ملائی، مریم؛ پروائی هره دشت، شیوا و رحیمی، کاظم (۱۳۹۴). در باب چیستی توسعه. مجله راهبرد توسعه، شماره ۴۸، ص 23-7.
  17. نتایج سرشماری (1395). مرکز آمار ایران.
  18. Ahmed, Waqas, Tan, Qingmei, Solangi, Yasir Ahmed & Ali, Sharafat (2020). Sustainable and Special Economic Zone Selection under Fuzzy Environment: A Case of Pakistan. Symmetry 2020, 12 (242). doi:10.3390/sym12020242.
  19. Chaisse Julien & Dimitropoulos, Georgios (2021). Special Economic Zones in International Economic Law: Towards Unilateral Economic Law. Journal of International Economic Law, 24, 229-257. doi:10.1093/jiel/jgab025.
  20. Delimatsis, Panagiotis (2021). Financial Services Trade in Special Economic Zones. Journal of International Economic Law, 24, 277–297. doi:10.1093/jiel/jgab023.
  21. Jin Wang (2013). The economic impact of Special Economic Zones: Evidence from Chinese municipalities. Journal of Development Economics (101).
  22. Kheyroddin, reza, Ghadi, Mohamad hosein & kamali, javad (2021). Special Economic Zone of Amirabad Port in Caspian Sea; The Gateway to Trans-Regional Communications and Enhancing of the Corridor North-south International Transport. International conference 2021 for spatial planning and sustainable development, ISBN: 978-4-9905800-7-0.
  23. Kr Singh, Rajesh, Chaudhary Nikhil & Saxena, Nikhil (2018). Selection of warehouse location for a global supply chain: A case study. IIMB Management Review, 30, 343–356.
  24. Lei, Yayuan, Flacke, Johannes & Schwarz, Nina (2021). Does Urban planning affect urban growth pattern? A case study of Shenzhen, China. Land Use Policy, 101.
  25. Rahoof TK, Abdul & Arul, P. G. (2016). An Evaluation of Special Economic Zones (SEZs) Performance Post SEZs Act 2005. Universal Journal of Industrial and Business Management ,4 (2), 44-52. DOI: 10.13189/ujibm.2016.040202.
  26. Song, Yijia, Deng, Ruichen, Liu, Ruoxi & Peng, Qian (2020). Efects of Special Economic Zones on FDI in Emerging Economies: Does Institutional Quality Matter?. Sustainability 2020, 12, 8409. doi:10.3390/su12208409.
  27. Special Economic Zone (SEZ) Development Master plan Survey (2012). Investment Coordination Board Republic of Indonesia. URL:http://open_jicareport.jica.go.jp/pdf/12067666_01.pdf.
  28. World Investment Report (2019). CHAPTER IV: SPECIAL ECONOMIC ZONES.
  29. Maslikhina, Veronika Yu (2016). Special Economic Zones in Russia: Results Evaluation and Development Prospects. International Journal of Economics and Financial Issues, 6 (S1), 275-279. ISSN: 2146-4138.
اندیشه راهبردی شهرسازی
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
پاییز و زمستان 1401
آذر 1401
صفحه 1-23

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار